بیایید این بار شهر کرمان را از نگاهی تازه بررسی کنیم. شهری با تمام زیبایی ها و جاذبه‌های گردشگری که دیدنی‌های خاصی برای شما رقم خواهد زد. اما در این بخش چه چیز هایی را برای شما شرح خواهیم داد؟
- موقعیت جغرافیایی و جمعیت کرمان
- تاریخچه شهر کرمان
- وسعت استان کرمان در طول تاریخ
- شهرهای استان کرمان قدیم
- معماری شهر کرمان در طول تاریخ
- کرمان پایتخت کدام پادشاه بوده است؟
موقعیت جغرافیایی و جمعیت کرمان
اگر بخواهیم که به معرفی این شهر بپردازیم و موقعیت آن را در نقشه را بررسی کنیم، باید خاطر نشان شویم که کرمان شهری در جنوب شرقی ایران با موقعیتی مهم از نظر سیاسی، اداری، فرهنگی و صنعتی است. به همین دلیل هم به مهم‌ترین و بزرگ‌ترین شهر جنوب ایران تبدیل شده است. اما آیا کرمان جزو کلان شهرهای ایران به حساب می‌آید؟ بله
به دلیل وسعت و جمعیتی که این شهر به خود اختصاص داده است، جزو کلان شهرهای ایران به حساب می‌آید. در نقشه وسعت آن ۱۳٫۱۰۰ هکتار برآورد شده است که با وسعت شهر شیراز برابری می‌کند. شهر کرمان مرکز جمعیتی جنوب شرقی ایران است اما مشکل جمعیتی آن در رابطه با حاشیه نشینی این کلان شهر است. بسیاری از مردم این شهر در حاشیه آن سکنی می‌گزینند. شاید این آماری کمی قدیمی باشد اما خوب است بدانید که سرشماری انجام شده در سال 95 نشان می‌دهد که جمعیت این شهر در حدود ۳٬۱۶۴٬۷۱۸ نفر است. این میزان جمعیت در کرمان یکی از دلایل کلان شهر بودن آن است.
تاریخچه کرمان
شهر کرمان یکی از پنج شهری اصلی ایران از نظر جاذبه های تاریخی است. همین امر نشان از قدمت و تاریخ غنی این شهر است. این شهر تاریخی از هر نظر قابل توجه است که ما به چند مورد از این مهم‌های تاریخچه شهر کرمان پرداخته‌ایم:
تاریخ شهرکرمان از نظر نام آن در طول تاریخ به نام‌های بسیاری شناخته می‌شده است که از آن جمله به موارد زیر می‌توان اشاره کرد:
- گواشیر
- کارمانیا
- ژرمانیا
- کرمانیا
- کارمان
- کریمان
- کارمانی
- کرمانی
- بوتیا
این نام‌ها در مدارک تاریخی و جغرافیایی اسلامی آورده شده‌اند. اما بسیاری از جغرافی‌دانان بر روی نام گواشیر تاکید دارند و آن را مهم‌تر از سایر نام‌های این شهر که اکنون آن را به نام “کرمان” می‌شناسیم، می‌دانند. در قدیم شهری به نام شهر اردشیر (کوره‌اردشیر) وجود داشت که نام آن به تدریج به ” گواشیر ” تغییر یافت. شهر گواشیر دارای شش دروازه بود که همین دلیل به ” شهر شش دروازه ” نیز شناخته می‌شد.
مطالب خواندنی دیگر
: جاذبه های گردشگری کشور بلاروسوسعت استان کرمان در طول تاریخ
کرمان در قدیم استانی در کنار تنگه‌ی هرمز و دیای عمان بود. قابل توجه است که بخش بزرگی از مساحت استان هرمزگان، جزوی از استان کرمان به حساب می‌آمده است. “ابن حوقل” وسعت این استان را این گونه توصیف می‌کند: “در مشرق مکران، در مغرب فارس، در شمال بیابان خراسان و ناحیه سیستان و در جنوب دریای فارس”
وسعت شهر کرمان در طول تاریخ
بر طبق شواهد تاریخی سال 1293 ه.ق. مسافت دور شهر کرمان تقریباً یک فرسخ یعنی در حدود 6 کیلومتر بود که در نقشه به شکل خیار چمبر دیده می‌شد. طول این شهر از دروازه‌ی گبری شروع می‌شد و تا دروازه‌ی ریگ آباد ادامه داشت عرض آن نیز از دروازه‌ی وکیل شروع و تا دروازه‌ی ارگ ادامه می‌یافت.
وسعت این شهر تا اواخر قاجاریه حدود دویست هکتار برآورد شده بود این محدوده در آن زمان در داخل حصاری بود که دروازه‌های نام برده شده، نقاط عطف آن حصار بودند. با شروع دهه‌ی اول قرن حاضر، تخریب حصار‌ها (که با تخریب دروازه‌ها نیز شروع شد) تا دهه‌ی ۴۰ ۱۳ ادامه یافت. این امر موجب گسترش وسعت این شهر شد.
نقشه بردار مشهوری به نام “روگراستون” در سال ۱۹۶۹ میلادی (۱۳۴۵ هجری شمسی) نقشه‌ای ترسیم کرد که بر اساس آن مساحت شهرکرمان در حدود ۴۰۰ هکتار تخمین زده می‌شود. بر این اساس می‌توان گفت که در نیمه‌ی قرن ۱۴ هجری شمسی، مساحت شهرکرمان حدود دو برابر شده است.
اما اگر بخواهیم که وسعت این شهر را در سال‌های اخیر بررسی کنیم، بر اساس آماری که توسط شهرداری کرمان منتشر شده است، محدوده خدماتی شهر به این شرح است:
- در سال 1357: 3072 هکتار
- در سال 1365: 5088 هکتار
- در سال 1371: 7652 هکتار
- در سال 1375: 11000 هکتار
- در سال 1378: 15000 هکتار
و اکنون در زمره کلانشهرهای ایران جای گرفته است .
مطالب خواندنی دیگر
: معرفی کلیسای آندره افسکیشهرهای استان کرمان قدیم
از شهرهای این استان که در قدیم جزو آن بودند در کتاب‌های تاریخی به شهرهای زیر بسیار اشاره شده است:
- هرمز
- جیرفت
- بم
- سیرجان
- فهرج
فردی به نام “مقدسی” استان کرمان را شامل پنج خوره (ناحیه یا ناحیت) برشمرده است:
- بردسیر
- نرماشیر
- سیرجان
- بم
- جیرفت
مطالب خواندنی دیگر
: عمارت کلاه فرنگی شیراز ، موزه پارسمعماری شهر کرمان در طول تاریخ
درباره وسعت این شهر در سال ۱۲۹۳ در بالا (سر فصل ” وسعت شهرکرمان در طول تاریخ “) توضیخاتی دادیم، اما جالب است بدانید که در آن زمان این شهر با برج و بارو و خندق‌هایی به عرض تقریبی ده متر و عمق چهار متر، محصور بوده است. همچنین در آن دوران شهرکرمان از طریق شش دروازه محافظت می‌شد که به این ترتیب است: (این شش دروازه را به ترتیب خلاف حرکت عقربه های ساعت مرتب کردیم تا بتوانید ترتیب آن‌ها را تصور کنید)
１- دروازه‌ی مسجد (دروازه وکیل در محل فعلی میدان شهداء یا مشتاق قدیم)
２- دروازه‌ی ناصری (واقع در شرق محله شهر)
３- دروازه‌ی گبری (خراسانی)
４- دروازه‌ی سلطانی (دولت)
５- دروازه‌ی ارگ (دروازه باغ)
６- دروازه‌ی رق آباد
کرمان پایتخت کدام پادشاه بوده است؟
در طول تاریخ این شهر اهمیت فراوانی در ایران داشته است. همین امر موجب شده است که این شهر در برهه‌هایی از تاریخ، پایتخت ایران شود. در برخی از دوره‌های تاریخ چند پایتخت مختلف وجود داشته است. اما دوره‌هایی که در آن‌ها کرمان در کنار برخی شهرهای دیگر پایتخت بوده است یا بهتر بگوییم پادشاهانی که این شهر را پایتخت خود کرده بودند، عبارتند از :
- پادشاه قراختائیان (که البته در حدود ۷۰ سال، فقط کرمان پایتخت ایران بوده است)
- پادشاه آل بویه (در دوره‌های مختلف)
- پادشاه آل مظفر
- پادشاه زندیه (پس از سقوط شیراز توسط آقامحمدخان قاجار، لطفعلی‌خان‌زند به کرمان می‌رود و شهر کرمان را برای حدود دو سال پایتخت ایران می‌کند)
