قنات زارچ یزد طولانی ترین قنات جهان / کشور ایران / شهر یزد

قنات زارچ یزد یکی از طولانی ترین و البته جزو قدیمی ترین قنات های ایران می باشد که در سال ۱۳۸۴ در بین آثار تاریخی ملی کشور جا گرفت و هم اکنون نیز اقدامات لازم در حال انجام است که در بین آثار فرهنگی یونسکو جا گیرد. هر ساله گردشگران بسیاری از نواحی مختلف برای بازدید از این مکان به شهر یزد سفر می کنند.

مقطع قنات یاد شده به شکل مربعی است در حالی که بسیاری از قنات هایی که به جز دوره ی زرتشتی دایره وار یا بیًوی هستند. تا بیش از نیم قرن حتی آبدهی این قنات بسیار بالا بوده ولی در سال های اخیر به دلیل حفر بیش از حد چاه ها آبدهی آن به طور قابل ملاحظه ای کاهش یافته است.

در گذشته میزان آبدهی قنات زارچ یزد ۱۵۰ لیتر در ثانیه بوده است ولی امروزه نه تنها حفر شدن چاه های مختلف بلکه قرار گرفتن ساختمان های مختلف در حریم آن سبب کاهش بسیار زیاد آب قنات شده است. نشست فاضلاب ها به درون قنات از دیگر مشکلاتی است که گر پیشگیری های لازم صورت نگیرد در زمان کوتاه شاهد از بین رفتن این اثر تاریخی ارزشمند خواهیم شد.

آشنایی با قنات زارچ یزد

قنات زارچ یزد یکی از قدیمی ترین قنات های شناخته شده در جهان است. اگر قصد بازدید از این قنات زیبا را دارید با ما همراه باشید تا ابتدا اطلاعات مفیدی در مورد آن به دست آورید. در این بخش از مقاله سعی داریم با ارائه ی مطالبی مفید در مورد تاریخچه و قدمت این قنات قدیمی اطلاعات کافی در اختیار شما قرار دهیم.

طول این قنات ۱۰۰ کیلومتر است واز آن به عنوان یکی از طولانی ترین قنات های جهان یاد می شود هر ساله گردشگران داخلی و خارجی بسیار زیادی برای بازدید از این قنات به شهر زیبای یزد سفر می کنند. قدمت آن بیش از ۳۰ هزار سال است و طول آن به طور تقریب ۱۰۰۰ کیلومتر می باشد.

بررسی های انجام شده به طور کامل نشان می دهد که قدمت این قنات به قبل از ورود اسلام برمی گردد زیرا برخی از میله های آن در مسجد جامع یزد یافت شده است و این امر نشان دهنده ی آن است که این مسجد در حریم قنات ساخته شده است برای وضو گرفتن نمازگزاران استفاده می شد که هم اکنون نیز این پایاب ها کارایی دارند.

جزئیات قنات زارچ یزد

با در نظر گرفتن اهمیت این سازه ی تاریخی با ارزش در سال ۱۳۸۴ نام آن در بین فهرست آثار ملی کشورمان ثبت گردید و از آن پس سعی شده است مراقبت های لازم برای نگهداری از قنات زارچ یزد به طور گسترده صورت گیرد. ناگفته نماند از آن زمان اقدامات بسیاری برای بازسازی بخش های مختلف آن بدون ایجاد تغییرات زیاد انجام گرفته است.

• تعداد میله‌ها: ۲۱۱۵ حلقه
• آبدهی فعلی: ۲۵ لیتر در ثانیه
• تعداد مالکین و شاربین: ۸۰۰ خانوار کشاورز
• سطح زیر کشت باغی قنات: حدود ۲۵ هکتار
• عمق مادر چاه: ۸۵ متر
• سطح زیر کشت زراعی: حدود ۴۰۰ هکتار
• آدرس: یزد، ۱۸ کیلومتری یزد

نگاهی به تاریخچه قنات زارچ یزد

تاسیس و ساخت قنات ها از آن جهت حائز اهمیت بوده است که دست یابی به آب به عنوان یکی از مهمترین مایه حیات به ویژه در مناطق کویری نقش بسیار مهمی برای ادامه ی زندگی در این مکان ها داشته است. کمبود آب در مناطق کویری ساکنان این نواحی را مجبور به ساختن قنات و یا کاریز کرده بود و جالب است بدانید ایده ی ساخت قنات متعلق به مردمان کشور عزیزمان است آنها با درایت خود سعی داشته اند که از از بین رفتن حیات در مناطق کویری جلوگیری کنند.

سازه هایی که در آن زمان برای برطرف ساختن مشکل کم آبی ساخته شده است امروزه به عنوان آثار تاریخی به یاد ماندنی مورد توجه گردشگران است. اگر چه مراقبت های ویژه در سال های اخیر به طور جدی مد نظر است ولی از سوی دیگر قرار گرفتن از بین رفتن برخی از بخش های آن برای گسترش فًای خالی در اطراف آن می تواند به نگرانی های جدی منجر شود.

نکات دانستنی در مورد قنات زارچ

قنات زارچ یزد از سه شاخه ی جداگانه تاسیس شده است که از آن به عنوان شیرین، شور و البته ابراهیم خویدکی یاد می شود بیش از ۱۰۰۰ حفره در امتداد این سه شاخه ایجاد شده است که همواره مورد استفاده ی مردم بومی این ناحیه بوده است. پایاب مسجد جامع از ۶۰ پله تشکیل شده که امتداد آن ها به آب قنات می رسد. امروزه برای گردشگران فرصت بی نظیری برای بازدید از همه ی قسمت های این قنات فراهم است.

یکی از شاخه های قنات به دلیل قرار گرفتن در منطقه ی آب شور نسبت به دو شاخه ی دیگر کیفیت نامطلوب تری دارد و مردم بومی از آن به عنوان آب شور یاد می کنند. ناگفته نماند که اینک فقط همین شاخه شور دارای آب است بقیه شاخه ها به دلیل شرایط اقلیمی در گذر زمان خشک شده اند البته عوامل انسانی نیز به طور ویره در خشک شدن این قنات دخیل بوده است‌.

در گذشته بیش از ۱۰ نفر جزو مالکان اصلی قنات زارچ یزد  بوده ولی امروزه این ناحیه زیر نظر شهرداری یزد حفاظت می شود. قبل از آنکه بخش های مختلف آن به طور کامل خشک شود از این قنات برای آبدهی زمین های کشاورزی بسیاری استفاده می شد. در گذشته نیز مراقبت های خاصی از آن انجام می شد ولی در طول دوره های مختلف تخریب هایی که به وجود آمده بود مورد بازسازی قرار نگرفته و همین امر سبب از بین رفتن بخش های مختلف آن گردیده است.

موقعیت قنات زارچ

قنات زارچ در یزد از شروع روستای فهرج امتداد دارد و پس از عبور از روستاهایی مانند خویدک و البته دهنو و همچنین اکرمیه وارد شهر یزد می شود. در طول مسیر خود این قنات از محله های مختلف عبور می کند. از جمله مهمترین آنها می توان به میدان امیر چقماق و مسجد جامع اشاره کرد، پس از عبور از این مناطق از شهر یزد خارج شده و به سمت زارچ حرکت می کند. امروزه گردشگران دسترسی به آسان و راحتی برای بازدید از قنات زارچ یزد دارند به همین دلیل نگران مسیر دستیابی به این ناحیه هنگام بازدید نباشید.

بهترین زمان بازدید از قنات زارچ

فصل بهار بهترین زمان برای بازدید از قنات زارچ یزد است البته با در نظر گرفتن آب و هوای گرمسیری شهر یزد گردشگران در همه ی ایام سال از این مکان دیدن می کنند. سعی کنید زمان کافی برای بازدید از این اثر تاریخی بی نظیر در نظر بگیرید. مردم خونگرم و مهربان شهر یزد نیز همواره در مهمان نوازی مشهور هستند.

تردیدی نیست با سفر به این شهر زیبا با آثار تاریخی و طبیعی بیشمار بهترین خاطرات را خواهید داشت. همین اکنون سعی کنید اقدامات سفر و بازدید از زیبایی های شهر یزد را در اولویت خود قرار دهید. این ناحیه از کشور نه تنها در بین گردشگران بلکه بین باستان شناسان و البته تاریخدان ها نیز از جایگاه ویژه ای برخوردار است.